Park Rataje to jeden z największych poznańskich parków, wielkością ustępujący tylko Cytadeli. Oprócz wielu atrakcji, takich jak duży plac zabaw dla dzieci, ogrody tematyczne, czy strefy wypoczynku dla dorosłych, znajduje się tu także Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej.

Lokalizacja skansenu nie jest przypadkowa, bo to właśnie w tym miejscu przechodziła niegdyś linia kolei, której ślady można jeszcze spotkać w różnych miejscach w okolicach Rataj.

Historia Średzkiej Kolei Powiatowej

Budowa Średzkiej Kolei Powiatowej (Schrodaer Kreisbahn) rozpoczęła się w 1898 roku, a oddanie do użytku nastąpiło 23 czerwca 1902. Powstał odcinek Kobylepole–Główna (dzisiejsza stacja Poznań–Wschód), o długości 5,2 km z torem normalnym, oraz linia wąskotorowa o rozstawie szyn 1000 mm, która połączyła Kobylepole ze Środą Wielkopolską. Główna parowozownia znajdowała się w Kobylimpolu i obsługiwała normalnotorowe oraz wąskotorowe parowozy. Kolej miała przyczynić się do rozwoju gospodarczego regionu, przewoziła, materiały budowlane, węgiel oraz płody rolne.

W 1903 roku oddano do użytku dalszą część linii normalnotorowej Malta – Starołęka o długości 5,4 km. Rozbudowywano także linię wąskotorową, odcinek Środa – Zaniemyśl został otwarty 1 maja 1910 roku. Linia wąskotorowa Kobylepole – Środa – Zaniemyśl miała długość 59 km oraz oraz liczne odgałęzienia i bocznice.

Dalsza rozbudowa sieci nastąpiła w 1925 roku. Powstała bocznica Annopole – Czarnotki o długości 9,5 km oraz Chwałkowo – Brodowo (5,7 km). W szczytowym okresie rozwoju Średzka Kolei Powiatowa liczyła 118 km długości, w tym 11 km toru o rozstawie 1435 mm – tor normalny oraz 107 o rozstawie 1000 mm. Kolej przynosiła spore dochody, co pozwalało inwestować w nowoczesne rozwiązania.

Po II wojnie światowej, w 1949 roku kolej została wcielona do PKP. Utworzono wówczas Zarząd Średzkiej Kolei Wąskotorowej z siedzibą w Środzie Wielkopolskiej. Jeszcze w tym samym roku podjęto decyzję o zmianie rozstawu toru linii wąskotorowej z 1000 mm na 750 mm. Decyzja ta była związana planami połączenia Średzkiej Kolei z innymi kolejami wąskotorowymi – Śmigielską, Opalenicką i Wrzesińską, a dalej także z siecią Kujawskich Kolei Dojazdowych, co stworzyłoby imponujący system transportowy na torach o rozstawie 750 mm. Nigdy jednak tego pomysłu nie zrealizowano. Natomiast linia normalnotorowa od 1952 roku została poddana stopniowej rozbiórce.

Jeszcze w latach 50. przewozy towarowe działały na dużą skalę, natomiast znacząco zaczął się zmniejszać ruch przewozów osobowych, co doprowadziło do zawieszenia kursowania pociągów w 1968 roku.

W końcu nastąpił również spadek przewozów towarowych, na co wpływ miał rozwój transportu drogowego. W latach 1976–1979 nastąpiła rozbiórka linii wąskotorowej z Kobylegopola do Środy Wielkopolskiej.

Do 2001 roku kolej kursowała jeszcze na 14-kilometrowym odcinku ze Środy do Zaniemyśla. 10 czerwca 2001 był ostatnim dniem komunikacji pasażerskiej na tej trasie.

Atrakcja turystyczna

O przejęcie kolei starał się Powiat średzki, co ostatecznie doszło do skutku po kilku latach. W lutym 2011 przywrócono historyczną nazwę Średzka Kolej Powiatowa. Odbywały się przejazdy turystyczne na trasie do Zaniemyśla. Jednak w roku 2014 nastąpiło zakończenie jakiegokolwiek ruchu kolejowego między Środą Wielkopolską i Zaniemyślem.

Dzięki grupie zapaleńców ta historia miała jednak dalszy ciąg. 13 października 2015 roku zarządcą majątku Średzkiej Kolei Powiatowej stało się Towarzystwo Przyjaciół Kolejki Średzkiej „Bana”. Ich zaangażowanie doprowadziło do wznowienia przewozów turystycznych na Średzkiej Kolei Powiatowej. Pociągi turystyczne ruszyły ponownie w lipcu 2016 roku, po dwuletniej przerwie. Jest to w tej chwili jedna z największych atrakcji turystycznych powiatu średzkiego

Skansen na Ratajach

Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej na Ratajach powstał w 2018 roku i ma przypominać tę piękną historię. Można tu zobaczyć elementy wyposażenia technicznego oraz dwa parowozy: Dn2t Baziel i znacznie większy Tkt48-130 – oba pochodzą z lat 50. ubiegłego wieku. Jest także wagon legendarnego WARS-u.

W skansenie znajdują się również szlabany i znaki sygnalizacyjne, zapory, zegar oraz tablice z nazwami stacji.

Przygotowano także tablice informacyjne o historii średzkiej kolei. Wejścia do wnętrza parowozów i wagonu są zamknięte, można je oglądać tylko z zewnątrz.

Przez obecny park przechodziła linia normalnotorowa ze Starołęki na Maltę. Zachował się tutaj krótki odcinek toru i to właśnie na jego przedłużeniu postawiono  skansen.

Jeśli jeszcze nie byliście, to wybierzcie się koniecznie do parku Rataje, najlepiej z całą rodziną. To miejsce, w którym można nie tylko zapoznać się z historią Wielkopolskiej kolei, ale także odpocząć i miło spędzić czas. Park znajduje się pomiędzy osiedlami Polan a Bohaterów II Wojny Światowej, w pobliżu kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

A jeśli mielibyście ochotę na przejażdżkę Średzką Keleją, która nadal funkcjonuje na trasie ze Środy Wielkopolskiej do Zaniemyśla, to sprawdźcie rozkład jazdy.

Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Zapraszamy do polubienia naszego profilu na Facebooku Poznańskie Klimaty oraz do zapisania się na newsletter i pobrania bezpłatnego przewodnika o Poznaniu.

Podobne artykuły:

Najpiękniejsze miejsca na spacer w Poznaniu

Spacer po lesie bez wyjeżdżania z Poznania – najlepsze miejsca

Rezerwat Meteoryt Morasko i najwyższy szczyt Poznania

Ścieżka spacerowa w koronach drzew w Poznaniu