Na malowniczym Wzgórzu Świętego Wojciecha w Poznaniu, w cieniu kościoła św. Wojciecha i klasztoru Ojców Karmelitów Bosych, znajduje się wyjątkowe miejsce: Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan.
To jedna z najstarszych i najbardziej symbolicznych nekropolii w regionie, będąca nie tylko miejscem spoczynku wybitnych obywateli, ale także świadectwem historii miasta i całej Wielkopolski.
Historia powstania
Nekropolia została założona w latach 1808–1810 dzięki staraniom ówczesnego prowizora parafii farnej, Stanisława Kolanowskiego, znanego poznańskiego browarnika. Pierwszy pogrzeb odbył się w 1810 roku. Początkowo cmentarz służył jako cmentarz parafialny fary, głównego kościoła parafialnego Poznania.
W latach 80. XIX wieku, z powodu braku miejsca, wstrzymano pochówki na cmentarzu. Od tego czasu zaczęto go nazywać starofarnym, by odróżnić go od nowego cmentarza, utworzonego przy ul. Grunwaldzkiej. W 1948 roku uzyskał rangę cmentarza Zasłużonych Wielkopolan.
Od 1959 roku cmentarz zaczął pełnić także rolę lapidarium, do którego przenoszono zabytkowe nagrobki pochodzące z likwidowanych nekropolii.
Cmentarz zajmuje powierzchnię około 2 hektarów. W 577 mogiłach pochowanych jest około 868 osób, w tym wielu wybitnych Wielkopolan i zasłużonych obywateli Poznania.
Najstarsze nagrobki i szczególne miejsca
Najstarsze zachowane nagrobki to m.in.:
- Ignacy Sterzbecher z roku 1810.
- Monika ze Szczanieckich Zakrzewska (1813) – najstarszy pewny nagrobek z datą.
- Rozalia Kolicka (1815).
W dolnej części cmentarza znajduje się łąka pozbawiona indywidualnych nagrobków. Jest to miejsce zbiorowego pochówku ofiar epidemii cholery, które w XIX wieku wielokrotnie nawiedzały Poznań.
Na cmentarzu spoczywa wiele wybitnych osób zasłużonych dla Poznania i Wielkopolski, m.in.:
- Cyryl Ratajski – prezydent Poznania, działacz niepodległościowy i społeczny.
- Stanisław Taczak – generał WP, pierwszy dowódca Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.
- Jarogniew Drwęski – pierwszy prezydent Poznania po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.
- Stanisław Mikołajczyk – premier Rządu RP na uchodźstwie i przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego.
- Józef Kostrzewski – wybitny archeolog, odkrywca kultury łużyckiej.
- Marceli Motty – publicysta i pamiętnikarz, patron Koła Przewodników PTTK w Poznaniu.
- Teofil Berwiński – historyk i nauczyciel.
Bramy cmentarza są otwarte codziennie w godzinach 10:00–18:00, a w okresie Wszystkich Świętych, godziny otwarcia są wydłużone.
